Kökeni eski medeniyetlere kadar dayanan bisiklet, sadece bir ulaşım aracı olmaktan öte, insanlık tarihinde önemli dönüm noktalarından biridir. Modern örneklerinin 19. yüzyılda yapılmaya başlandığı bisiklet günümüzde geniş kitleler tarafından çeşitli amaçlarla kullanılan bir araç haline gelmiştir. Kadın erkek her yaştan insanın yaygın olarak kullandığı bu basit ve zarif araç, yüzyıllar boyunca geçirdiği değişimle modern hayatımıza entegre olmuştur.
Bisikletin Kökenleri
- Eski medeniyetlerde bisiklete benzer araçların olduğuna dair izlerin varlığı, bisikletin tarihini insanlık tarihi kadar eski olduğuna işaret etmektedir.
- Mısır hiyerogliflerinde bisiklete benzer ilkel bir taşıt sembolüne rastlanmıştır.
- Günümüzdeki şeklinden oldukça uzak olsa da bisiklete benzer ilk alet 12. yüzyılda Çin’de görülmüştür.
Bisikletin İlk Örnekleri
- 1791 yılında Fransız Sivrac, pedalı olmayan, ayaklarla itilerek hareket ettirilen, “selerifer” adını verdiği ahşaptan iki tekerli bir araç yapmıştır. Zamanla ahşap tekerler demir çemberlerle kaplanmış, ilerleyen yıllarda, demir çemberlerin yerini sert lastikler almıştır. Bisikletin ilk tasarımları, günümüz bisikletlerinden oldukça farklıydı. İki tekerlekli, ahşap veya metalden yapılmış bu araçlar, daha çok oyuncak veya eğlence amaçlı kullanılıyordu.
- 1817 yılında Almanya’da Baron Karl von Drais tarafından pedalı bulunmayan, ayakla itilerek hareket ettirilen basit bir taşıt icat edildi. Bazı otoriteler Drais’ın bu icadını ilk bisiklet olarak kabul eder. Von Drais, Sivrac’ın seleriferinden esinlenerek icat ettiği aracının üzerine gidon, sele ve kolları dayamak için denge tahtası oturtmuştur. Böylelikle daha da konforlu hâle gelen bu taşıta, koşar pozisyonda sürüldüğü için Drais tarafından koşu makinası anlamına gelen laufmaschine ismini verilmiştir.
- 1839 yılında İskoçyalı Kirkpatrick Macmillan, Drais’in icadına pedal ekleyerek bisikleti daha kullanışlı hale getirdi. Bu gelişme, bisikletin hızla popülerleşmesini sağladı.
- 1860’lı yılların başında Fransız Pierre Michaux, oğlu ile birlikte geliştirdikleri ve “velocipede” olarak adlandırılan bisiklette pedalları ön tekerleğe sabitledi. Böylece kullanıcılar hızlı bir şekilde pedalları çevirebiliyordu.
- 1865’te İngiltere’de Coventry Dikiş Makineleri Şirketi tarafından demir telli tahta tekerleklerden oluşan bir bisiklet icat edilmiş, konforsuz sürüşünden dolayı “sarsak” adı verilmiştir.
Modern Bisikletin Doğuşu
- 1868 yılında Fransız Traffault, tekerlekleri kauçuktan yapılma lastik ile kapladı ve böylece yoldaki çukur ve tümseklerin neden olduğu sarsıntının verdiği rahatsızlığın azaltılması sağlandı.
- 1871 yılında İngiliz James Starley, ön tekeri arka tekerine oranla oldukça büyük olan icadı dönemin en büyük ve en küçük İngiliz metal paralarından esinlenilerek “peni-çeyrek-peni” anlamında “bicyole” olarak adlandırılmıştır. Bu bisikletin doğrudan pedallarla çevrilen büyük bir ön tekerinin hemen üzerinde selesi de bulunmaktadır.
- 1884’te İngiltere’de zincirle işleyen ilk bisikleti H. J. Lawson yapmıştır. Lawson, büyük ayna dişlisindeki hareketin bir zincir yardımıyla arka tekere aktarıldığı bisikleti geliştirmiştir. Öndeki büyük dişlinin pedalla bir defa döndürülmesi, arkadaki küçük dişlinin birkaç defa dönmesini sağlar.
- 1885 yılında İngiliz mühendis John Kemp Starley, eşit büyüklükte tekerleklere sahip, zincirli ve daha rahat bir bisiklet tasarladı. Bu tasarım, günümüz bisikletlerinin temelini oluşturdu.
- 1880’lerin sonunda vites sistemlerinin geliştirilmesi ve tekerleklerin havayla şişirilen lastiklerden üretilmeye başlanmasıyla birlikte bisikletler çok daha konforlu hâle geldi.
Fotoğraf: Olga Gimaeva (Rusya’da Verkhnyaya Pyshma’daki müzede eski bir bisiklet) – Envato
