Bisiklet Terimleri Sözlüğü
Bisiklet dünyasında kullanılan teknik terimleri bir araya getirerek bisiklete yeni başlayanlar ve deneyimli bisikletçiler için kapsamlı bir terimler sözlüğü hazırladık. Bisiklet parçalarından, ekipman türlerine, temel kavramlardan yarış tekniklerine kadar geniş bir yelpazede bilgi sağlayarak, kullanıcıların bisiklet hakkında bilgi düzeylerinin artmasına katkı sağlayacağımızı umuyoruz. Bisiklet tutkunları için ideal bir kaynak olarak, her seviyede bisikletçinin, bisikleti daha iyi anlamasına yardımcı olması dileğiyle…
| ARKA AKTARICI | Zinciri farklı dişli dişlilere taşıyan bir mekanizmadır. Bu mekanizma, bisikletin vites değişimlerini sağlar ve pedal çevirirken farklı direnç seviyelerine olanak tanır. Yani, arka aktarıcı sayesinde bisiklet sürücüsü, hızını ve pedal çevirme zorluğunu ayarlayabilir. Bu da sürücünün farklı arazi koşullarına ve hız ihtiyaçlarına göre uygun vites seçimini yapmasını sağlar. |
| ARKA DİŞLİ | Bisikletin arka tekerleğinde bulunan dişli sistemidir. Bisikletin hızını ve vites değişimini kontrol eder. Farklı dişli kombinasyonları ile sürücünün pedal çevirme hızını ve gücünü ayarlamasına olanak tanır. |
| AYNAKOL | Pedalı çevirerek bisikletin hareket etmesini sağlayan mekanizmadır. Aynakol, genellikle sağ tarafta bulunur ve pedalın takılı olduğu kola denir. Pedalın dönüşü, aynakol aracılığıyla zincire aktarılır ve tekerleği döndürerek bisikletin ilerlemesini sağlar. |
| DAĞLARIN KRALI – DAĞLARIN KRALİÇESİ | Bir tırmanış segmentinde en iyi dereceye sahip olan sürücüye verilen isim. Ancak zaman içinde normal sürüş segmentlerinde de en iyi dereceye sahip olan sürücüye verilmeye başlandı. |
| DİSK FREN | Disk fren, bisikletlerde frenleme işlemini daha etkili ve güvenli hale getiren bir sistemdir. Fren koluna basıldığında, kaliperdeki balatalar diske baskı uygular. Bu sırada oluşan sürtünme sayesinde tekerlek yavaşlar ve bisiklet durmasını sağlar. |
| DOMESTİK | Takımlarda yer alan her bisikletçinin hedefi, görevi gereği, yarışı kazanmak olmayabilir. Bazılarının esas görevi takım lideri veya diğer arkadaşlarına kolaylık sağlamak, gerekiyorsa malzeme temin etmektir. Bunlara domestik denir. |
| ELCİK | Bisikletin gidonuna takılan ve sürücünün elleriyle tutunmasını sağlayan parçadır. Ayrıca sürüş konforunu önemli ölçüde etkiler ve kontrolünü sağlar. |
| ELEKTRİKLİ BİSİKLET | Pedal gücüne ek olarak elektrik motoru desteğiyle çalışan bisikletler aynı zamanda e-bisiklet olarak da adlandırılır. Geleneksel bisikletleri elektrik motorunun sağladığı güçle günlük hayatta daha uzun mesafeleri kat etmek isteyenler için uygun bir ulaşım aracıdır. |
| ENDURO – DAYANIKLILIK YARIŞI | Bir tür tepe inişi, dağ bisikleti yarışıdır. Esas olarak iniş bölümleri derecelendirilir ve arada bulunan geçiş (transfer) bölümleri yarış zamanına eklenmez. Ancak bu bölümlerin de belirli bir zamanda bitirilmesi gerekir. |
| FİXİE | Vitesi olmayan bisiklettir. Hatta frenleri bile olmayabilir. Frenleme işlemi pedal aracılığı ile yapılır. Ancak arka tekerleğin çevrilerek takıldığında kullanılan ve tekerleğe sabit olanın aksine serbest dönüşü de sağlayan ikinci arka dişlinin olduğu modellerde fren ayrıca gerekir. Bunlar bu şekilde kullanıldıklarında en eski vitessiz bisikletlere benzerler. |
| FREN KOLU | Bisiklet sürüşü sırasında frenleme işlemini başlatan, gidonda bulunan bir kontrol elemanıdır. Fren koluna basıldığında fren sisteminin devreye girerek bisikletin hızının azaltılmasını veya durmasını sağlar. Bazı fren kollarında, vites değiştirme gibi ek özellikler de bulunabilir, vites değiştirme ve frenleme aynı kolda birleştirilmiştir. |
| FREN PABUCU | Bisikletlerin fren sisteminde tekerleğe sürtünerek bisikletin hızını azaltan veya durduran parçadır. Fren pabuçları, genellikle sürtünme katsayısı yüksek malzemelerden üretilir. Bu malzemeler arasında organik bileşikler, yarı metalik bileşikler ve sinterlenmiş metal bileşikleri bulunur. Bisiklet fren pabuçları, bisiklet güvenliği için oldukça önemlidir. |
| GİDON | Ellerin tutunması ve aynı zamanda dümen vazifesini gören, üzerinde fren mekanizması da olan bisikletin ön bölümüdür. Yol Bisikletleri aerodinamik ve hafif bir yapıya sahip, genellikle dar ve alçak gidonlara sahipken, dağ bisikletleri daha dik bir oturuş pozisyonu için daha geniş ve yüksek gidonlara sahiptir. |
| GİDON BOĞAZI | Gidonu direksiyon borusuna bağlayan ve gidonun açısı, yüksekliği ve yönününün ayarlanmasına olanak sağlayan parçadır. Bisikletin genel geometrisi üzerinde önemli bir etkisi vardır ve sürücünün bisiklet üzerindeki kontrol, pozisyon ve konforu için önemli bir rol oynar. |
| GÖBEK MİLİ | Bisiklet göbek mili, rulmanla birlikte tekerleklerin dönmesini sağlar ve sürüş esnasında sürtünmeyi azaltır. Göbek mili, tekerleğin merkezinde bulunan mil parçasıdır. |
| GRAVEL BİSİKLET | Son yıllarda giderek popülerleşen, yol ve arazi bisikletlerinin özelliklerini bir araya getiren hibrit bir bisiklet türüdür. Hafifçe yükseltilmiş bir kadro yapısıyla hem asfalt yollarda hem de hafif arazi koşullarında keyifli bir sürüş deneyimi sunar. Kalın dişli, düşük basınçlı ve geniş lastikler sayesinde hem asfaltta iyi bir yol tutuşu sağlar hem de toprak ve hafif çamurlu yollarda daha iyi çekiş imkanı sunar. |
| İÇ LASTİK | Bisiklet tekerleği içinde, jant ile dış lastik arasında yer alan ve hava basıncını koruyan, genellikle sentetik kauçuktan yapılmış bir malzemedir. Bisikletin temel bileşenlerinden biridir ve bisikletin güvenli ve konforlu bir şekilde çalışmasını sağlar. |
| KAÇIŞ GRUBU | Yarışta ana gruptan atak yaparak kopan ve önde süren bisikletli veya bisikletli grubuna verilen isimdir. Pelotonun avantajlarından yararlanmıyor gibi görülen bu bisikletli veya gruplar farklı amaçlarla bu işi yaparlar. Kimisi kapılardan puan toplamak için peloton ile arayı açar, kimisi de pelotona yakalanmadan yarışı bitirme şansını denemek için bu yola başvurur. |
| KADANS | Pedal çevirme hızına verilen isimdir. Birimi devir/dakika’dır. Her bisikletlinin sürüş sırasında konforlu hissettiği bir kadans değer aralığı bulunur. Bu değerin altında veya üstünde zorlanmalar ve gereksiz enerji sarfiyatı artar. Kadans değeri vites değerine, eğime, anlık hıza ve bisikletlinin form durumuna göre değişir. Yüksek viteste düşük kadans ile sürmek daha güçlü kaslar gerektirir. Düşük viteste ve yüksek kadans ile sürmek ise bazı bisikletlilerin düşündüğünün aksine bir noktadan sonra sürüş verimliliğinin düşmesine ve sürücünün beklenenin aksine daha fazla yorulmasına neden olur. |
| KADRO | On adet özel çelik alaşımından yapılmış, silindir şeklinde konik boruların belli bir düzende monte ve kaynak edilmesiyle meydana gelen bisikletin en önemli bölümüdür. |
| KALİPER | Bisikletin fren sisteminde tekerleği döndüren diske baskı uygulayarak bisikletin güvenli bir şekilde durmasını sağlayan hayati öneme sahip parçadır. |
| KATLANIR BİSİKLET | Katlanabilme özelliği sayesinde, hem şehir içinde hem de seyahatlerde pratik bir ulaşım aracı olan bu bisikletler, özellikle dar alanlarda saklama, toplu taşıma araçlarında taşıma ve araç bagajında az yer kaplama gibi avantajlar sağlar. |
| KIRMIZI BAYRAK | Yol yarışlarında yarış bitimine 1 km kaldığını belirten kırmızı renkli bayraktır. |
| KİLİTLİ PEDAL | Bisiklet sürüş deneyimini daha üst seviyeye taşımak isteyenler için tasarlanmış özel bir pedal sistemidir. Özellikle sporcular tarafından kullanılan bu pedal sistemi daha etkili güç aktarımı, daha iyi kontrol ve daha konforlu bir sürüş sağlar. Kilitli pedal kullanmak için özel olarak tasarlanmış bisiklet ayakkabıları kullanılmaktadır. Ayakkabı ve pedal arasındaki sıkı bağlantı sayesinde, pedal çevirme hareketlerindeki güç doğrudan zincire iletilir. Özellikle yokuş çıkışları ve sprintler gibi hareketlerde daha iyi performans, virajlarda daha iyi denge sağlar, böylelikle daha verimli bir sürüş deneyimi elde edilir. |
| KOKPİT | Gidon, vites kolları, fren kolları, sele borusu ve bunları birbirine bağlayan parçaların tamamını kapsayan bağlantı noktasıdır. Bisikletin sürüş konforu, kontrolü ve aerodinamiği büyük ölçüde kokpitin doğru ayarlanmasına bağlıdır. Yanlış ayarlanmış bir kokpit, sırt, boyun ve el bileği ağrılarına neden olabilir. |
| KRİTERYUM YARIŞI | Genellikle şehir merkezlerinde, parklarda veya özel pistlerde düzenlenen belirli bir süre veya belirli sayıda tur şeklinde yapılan, yüksek tempolu bir bisiklet yarış türüdür. Kısa güzergahta yüksek hızlarda yarışıldığı için hem seyirciler hem de sporcular için oldukça heyecan verici bir deneyim sunar. |
| MAŞA | Bisikletin kadrosu ile ön tekerleği ve gidonu birleştiren parçasıdır. Şeklinden dolayı bisiklet çatalı ya da doğrudan çatal olarak da adlandırılır. Maşaların en önemli işlevlerinden biri gidon üzerinde oluşacak titreşimleri azaltarak sürüş konforunu artırmaktır. Bunun için karbon ve çeşitli özel alaşım malzemeden yapılmış maşalar kullanılabilir. Ayrıca cros ve tur bisikletlerinde yaygın kullanılan kilitli maşalar sertlik ve süspansiyon seviyesinin ayarlanması ile sürücüye farklı seçenekler sunar. |
| ÖN DİŞLİ / AYNAKOL DİŞLİSİ | Pedalın dönüşünü arka tekerleğe aktaran zincirin hareketini sağlayarak bisikletin hızını ve pedal çevirme kolaylığını sağlayan bileşenlerdir. Genellikle üçlü, çiftli veya tekli olarak tasarlanan ön dişliler, kullanıcının pedal çevirme zorluğunu ayarlamasına olanak tanır. |
| ÖZEL RENKLİ MAYOLAR | Bazı mayolar diğer yarışçıların kullanamadığı özel renkli mayolar giyerler. Bunlar, yarış lideri, puan lideri, tırmanıcı lideri ve hatta “Akdeniz Güzellikleri” gibi farklı özellikleri belirten mayolar olabilir. Renklerde bir standart yoktur. Yarışın özelliğine göre farklı renkli mayolar farklı anlamlar taşıyabilir. |
| PEDAL | Tekerlekleri döndürmeye yarayan ve ayakla hareket ettirilen bisiklet parçası. |
| PELOTON | Bisiklet yarışlarında ya da toplu sürüşlerde en çok bisikletlinin bulunduğu en büyük gruba verilen isimdir. Özellikle hava direnci nedeniyle önde giden veya gidenlerin hava girdabından arkadakilerin yararlanmasını ve daha az güç sarf ederek sürmesini sağladığından bisikletlilerin arka arkaya ya da grup olarak sürdüğü bilinir. |
| QUICK RELEASE | Bisiklet tekerlekleri ile çerçeve arasındaki hızlı bağlantıyı sağlayan bir mekanizmadır. Pratik ve hızlı tekerlek değişimine olanak tanır. |
| ROTOR | Çoğunlukla disk fren sistemlerinde kullanılan, fren balatalarının sıkıştırılmasıyla bisikletin yavaşlamasını sağlayan metal bir disktir. Temel olarak tekerleğe bağlı olan bu disk, fren yapıldığında kaliperler tarafından sıkıştırılarak sürtünme oluşturur ve bisikleti yavaşlatır. |
| RULMAN | Göbek milinin etrafında dönerek tekerleğin hareketini sağlar. Rulmanlar, tekerleğin aksamadan dönmesini ve sürüş esnasında daha az enerji harcanmasını sağlar. |
| SARI MAYO | Fransa’daki turlarda, tur liderinin giydiği özel renkli mayodur. Ancak İtalya’da bu mayo pembe, İspanya’da ise kırmızıdır. |
| SELE | Deri, suni deri, jel veya köpük gibi farklı malzemelerden üretilen altı yaylı oturma bölümüdür. Bisiklet selesi, bisiklet sürüş konforunu doğrudan etkileyen önemli bir parçadır. |
| SPRİNTER | Genellikle birkaç saniyeden bir dakikaya kadar kısa sürelerde çok yüksek güç üretebilerek hızlı sürebilen bisikletlilelere verilen isimdir. Bunlar kısa süreyle başarılı olsalar da bunu daha uzun zaman için sürdüremezler. Aynı zamanda yapıları gereği, gelişmiş kaslarının ağırlığından dolayı iyi birer tırmanıcı da olamamaktadırlar. |
| SPRİNTER KAPISI | Yarışın sonunda dereceye girmenin dışında belli yerlerde önce geçilerek puan toplanan geçiş noktalarına sprint kapısı denilir. Bu kapılar kimi zaman hızlı geçiş yerlerinde kimi zaman da tırmanma yerlerinde konumlandırılır. |
| TAKIM TAKİP YARIŞI / TEAM PURSUİT | Takım takip veya team pursuit, pist bisikletçiliğinin en heyecan verici disiplinlerinden biridir. Adından da anlaşılacağı üzere, takımlar halinde yapılan ve yüksek hızlarda yapılan bir yarış türüdür. Genellikle 4 bisikletçiden oluşan iki takım yarışır. Amaç karşı takımdan önce belirlenen mesafeyi tamamlamaktır. |
| TANDEM BİSİKLET | İki veya daha fazla kişinin aynı anda pedal çevirerek sürüş yapabildiği özel bir bisiklet türüdür. Her bir sürücü için ayrı pedal takımı bulunur. |
| TAVŞAN SIÇRAMASI | Bisikletle giderken önünüze bir engel çıktığında eğer becerebiliyorsanız üzerinden bisikletiniz ile “hoplayarak” geçebilirsiniz. Bunun için farklı teknikler kullanılabilir. Kilitli pedal kullanılması işlemi kolaylaştırır. Buna tavşanın sıçramasına benzediği için “Bunny Hop” denir. |
| TEPE İNİŞİ – Downhill | Dağ bisikletleri (MTB) ile yapılan ve esas olarak iniş şeklinde gerçekleştirilen bir zorlu arazi yarışıdır. |
| UCI (The Union Cycliste Internationale) | Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından tanınan, bisiklet sporunun dünya yönetim organıdır. 14 Nisan 1900’de Paris’te (Fransa) kurulmuştur. Genel merkezi Aigle’deki (İsviçre) UCI Dünya Bisiklet Merkezi’nde (WCC) bulunmaktadır. UCI’nin beş Kıta Konfederasyonuna yayılmış 203 Ulusal Federasyonu vardır. |
| V FREN | Bisikletlerde kullanılan en eski ve basit fren tiplerinden biridir. Bu fren sisteminde, fren kolları çekildiğinde iki adet fren pabucu, jantın yan taraflarına doğru hareket ederek jantı sıkıştırır ve sürtünme sayesinde bisikleti yavaşlatır. Fren kolları sıkıldığında oluşan “V” şeklinden dolayı V fren olarak adlandırılır. |
| VELODROM | Oval şeklinde içe doğru eğimli bisiklet yarış pistidir. Özellikle pist bisikletçiliği için tasarlanmış bu pistler, bisikletçilerin yüksek hızlarda güvenli bir şekilde yarışmalarını sağlar. Standart bir velodromun çevresi genellikle 250 metredir. Pistin iç kısmına doğru eğimli olan banklar, bisikletçilerin yüksek hızlarda dönmelerini sağlar. |
| VİTES | Pedal çevirme kolaylığını ve bisikletin hızını değiştirmemizi sağlayan bir sistemdir. Farklı arazi koşullarında veya farklı hızlarda bisiklet sürebilmemizi mümkün kılar. Doğru vites kullanımı, hem performansınızı artırır hem de bisiklet parçalarının ömrünü uzatır. |
| VİTES KOLU | Bisikletin hızını ve pedal çevirme kolaylığını ayarlamak için kullanılan bir parçadır. Vites koluna basıldığında veya döndürüldüğünde, içerideki mekanizma hareket eder ve kablolar aracılığıyla arka veya ön aktarıcılar dişlileri değiştirir. Bu sayede farklı arazi şartlarında veya farklı hızlarda bisiklet sürmek mümkün hale gelir. |
| ZAMANA KARŞI YARIŞ | Yarışı kazanan bitiş çizgisini ilk geçendir. Ancak bu bütün yarışçıların aynı zamanda yarıştığı yarışlar için geçerlidir. Bazı yarışlarda her bir bisikletli kendi başına yarışır. Bu durumda her bir yarışçı için ayrı kronometre tutulur ve en kısa zamanda bitiren kazanır. Bu tip yarışlara “Zamana Karşı Yarış – Time Trial” denir. |
| ZİNCİR | Pedal çevirme hareketini arka tekerleğe aktaran ve böylece bisikletin ilerlemesini sağlayan önemli bir parçadır. Zincir, pedaldaki kuvveti dişlilere iletir, bu sayede tekerlek dönmeye başlar. Zincir, birbirine eklenmiş metal halkalardan ve bu halkaları bir arada tutan metal çivilerden oluşur. Paslanmayı önlemek ve sürtünmeyi azaltmak için nikel gibi kaplama malzemeleri kullanılır. |
